در روزهای تاریک روزنامه‌نگاری ایران، نام نیلوفر حامدی که به گفته خودش برای ماندن در «میدان سخت رقابت» همیشه جنگیده، درخشان است. کسی که حالا بیش از ۱۰ ماه از بازداشت و بودنش در چهاردیواری زندان می گذرد و در تمام این روزها با دمپایی دویده، یوگا کرده، به عزیزانش روحیه داده است.
او از پشت تلفن زندان شعر خوانده و در دادگاه گفته به عملکردش به عنوان روزنامه نگار افتخار می کند. روزنامه‌نگاری که کارش را از زمان دانشجویی در تهران با روزنامه ورزشی گل شروع کرد و بعد بزرگترین دغدغه‌اش تا به امروز زنان شد.
نیلوفر حامدی بعد از قتل حکومتی مهسا امینی و خیزش انقلابی مردم در ایران به خاطر ثبت یک عکس از خانواده مهسا در بیمارستان، شهریورماه ۱۴۰۰ بازداشت شد.
این گزارش در روزی که نام روزنامه‌نگاری را در ایران یدک می کشد، ادای احترامی است به روزنامه‌نگاری که در رسانه‌های ورزشی ایران، بارها از مشکلات ورزش زنان نوشته است.
خط پررنگ حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها در گزارش‌های نیلوفر حامدی
«وقتی نیلوفر حامدی برای نخستین بار زمین چمن را از نزدیک دید، گریه کرد.» این نقل قول محمدحسین آجورلو همسر این روزنامه نگار است از بازی ایران و اسپانیا در جام جهانی ۲۰۱۸ در ورزشگاه آزادی. جایی که برای اولین بار زنان همراه خانواده‌هایشان بر روی سکوها نشستند و فوتبال را از نمایشگر آزادی تماشا کردند.
او در چندین گزارش راوی ممنوعیت و یا حضور دست‌چین شده زنان در ورزشگاه‌ها بوده. یکی از این گزارش‌ها مربوط به لیگ ملت‌های والیبال در خرداد ۹۸ است که در اعتماد آنلاین منتشر شده. نیلوفر حامدی برای پوشش این مسابقات به ارومیه سفر کرد و در گزارشی تصویری در کنار مصاحبه با زنانی که برای اولین بار توانسته بودند بلیت بگیرند، از سهم‌خواهی زنان برای ورود به ورزشگاه‌ها گفت و با اشاره به این که سهم ورود زنان به ورزشگاه ارومیه تنها یک دهم مردان بوده و گفت «این راه در مسیری که باید قرار گرفته و دیر یا زود، ورزشگاه‌های ایران جای همه مردم خواهد شد. زن و مرد، در کنار هم.»
مسیری که او در گزارش‌‌هایش ترسیم کرده با شجاعت زنانی به چشم آمد که برای رفتن به داخل ورزشگاه چهره‌هایشان را با گریم، مردانه کردند و با عنوان «دختران ریش‌دار» معروف شدند. یکی از این تماشاگران زهرا خشنواز، در جشن قهرمانی پرسپولیس در لیگ سی و هفتم بود. حامدی اردیبهشت ۹۷ در مصاحبه‌ای با او که در روزنامه همشهری منتشر شده، نوشت: «جمعه‌شب گذشته تنها شب جشن قرمزهای پایتخت نبود، جشن خوشحالی دخترانی هم بود که برای اولین‌بار چند نفر از آنها توانسته بودند در ورزشگاه آزادی حضور داشته باشند.»
او در مهرماه ۹۷ در گزارشی با عنوان حضور گزینشی زنان در ورزشگاه آزادی؛ نمایش یا آغاز یك تغییر که در خبرگزاری ایرنا، منتشر شد، از گزینشی بودن حضور زنان تماشاگر بازی ایران و بولیوی در مسابقات مقدماتی جام جهانی روسیه خبر داد. در بخشی از این گزارش آمده: « بعد گذشت چند ساعت مشخص شد كه این حضور آزادانه نیست و تنها محدود به زنان خاصی می شود. به این معنی كه قرار شد تعدادی از بازیكنان تیم های ملی فوتبال زنان در رده های سنی مختلف، اعضای كادر فنی و تعدادی از كارمندان فدراسیون فوتبال، زنانی باشند كه در جایگاه تماشاگران می نشینند. این موضوع اما باعث نشد تا علاقه مندان به تماشای فوتبال در خانه بمانند.»
یکی از ماندگارترین اقدامات نیلوفر حامدی ، سوالی بود که او اسفند ۹۶ از جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا در حاشیه بازی پرسپولیس و استقلال در ورزشگاه آزادی پرسید و از رئیس فیفا برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها ضمانت خواست. نیلوفر هر چه تلاش کرد اما، اینفانتینو پاسخ روشنی در این باره نداد.
نیلوفر حامدی از جمله روزنامه‌نگارانی است که در کانال تلگرامی خود درباره ورزش زنان به ویژه حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها اطلاع رسانی می کرد. او ۶سال پیش با انتشار عکسی از مریم مجد، عکاس ورزشی از ورزشگاه آزادی نوشته بود «نه فقط تماشاگران، كه سال هاست هيچ عكاس و خبرنگار زني هم پايش را در اين ورزشگاه نگذاشته است.» ممنوعیتی که هنوز پابرجاست.
مشکلات عکاسان و خبرنگاران در ورزش زنان هم سری دراز دارد. نیلوفر حامدی در مصاحبه ای با رادیو ورزش در بهمن سال ۹۶ به این مشکلات در مسابقات وزنه برداری زنان اشاره کرده و گفته بود که نه تنها اجازه ورود دوربین و موبایل را به خبرنگاران نداده‌اند بلکه حراست نگذاشته آنها با ریکوردر وارد سالن شوند. او فروردین ۹۷ هم در یک رشته توئیت با اشاره به مشکلات اطلاع رسانی در ورزش زنان پرسیده بود که «علت اين حجم از خفقان تو اين حوزه چيست؟ و چه كساني با ديدن تصاوير و خواندن اخبار دختران ورزشكار مشكل دارند؟»
او مثل خیلی از زنان این سرزمین، طرفدار پرسپولیس است؛ به گفته خودش از وقتی که فوتبال را شناخته . وقتی پرسپولیس به خاطر کرونا در سال ۹۹ در استادیوم خالی از تماشاگر آزادی، چهارمین قهرمانی‌اش را جشن گرفت، حامدی نوشت: « هوادارانی که امسال قصد داشتند «پوکر قهرمانی» را کنار تیمشان بگذرانند، از بد زمانه و سمبه پرزور ویروس کرونا، محکوم شدند تا در خانه، آواز قهرمانی بخوانند. تجربه‌ای که اگرچه برای مردان هوادار تازگی داشت، اما زنان، سال‌هاست آن را مزه مزه می‌کنند. زنانی مثل من که از کودکی با احترام به رنگ قرمز بزرگ شدند، بارها و بارها در کوچه و خیابان و همراه پسران محله فوتبال بازی کردند و اما وقت رفتن به ورزشگاه که رسید، همه درها به رویشان بسته شد. سال‌هاست که زن بودن در این کشور مساوی با محرومیت از ساده‌ترین حقوق زندگی است. حق زندگی، شادی و اشتراک در هویت جمعی.»
گفتن از مشکلات ورزشکاران و نقد مقامات ورزش
نیلوفر حامدی وقتی از اردوی تیم های ملی زنان گزارش تهیه می کرد، به جزء گفتن از سطح آمادگی تیم، کیفیت اردوها و نکات فنی، از نگاه تبعیض آمیز مقامات به ورزش زنان هم می نوشت. نمونه اش گزاشی از اردوی تیم ملی والیبال زنان پیش از مسابقات قهرمانی آسیا در تیر ۹۸ است که در روزنامه اعتماد چاپ شده. حامدی در بخشی از این گزارش خطاب به افشین داوری سرپرست وقت فدراسیون والیبال نوشته: « کاش سرپرست فدراسیون والیبال هم که این روزها مهم‌ترین دغدغه‌اش رای آوردن در انتخابات و نشستن بر صندلی ریاست این فدراسیون است، بعد از شش ماه حضور در این فدراسیون یک بار هم به کمپ چمران سری بزند. شاید تیم ملی زنان هم حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.»
او حتی مصاحبه ها و نقل‌قول‌های مسئولان ورزش را بارها در شبکه‌های اجتماعی خود یادآوری می کرد. از جمله اینکه فریبا محمدیان معاون زنان وزیر ورزش وقت در مصاحبه با او، خرداد ۹۸ وعده پخش همه مسابقات زنان ورزشکار ایران در بازی‌های آسیایی جاکارتا از صداوسیما را داده بود. وعده‌ای که تیتر یک روزنامه همشهری شد اما هیچگاه عملی نشد!
یادداشت انتقادی نیلوفر حامدی از عملکرد نایب رئیس زنان فدراسیون فوتبال در تیر ۹۸ در روزنامه اعتماد هم با این تیتر بود: «خانم فوتبالی پاسخگو نیست.»
در این یادداشت او درباره لیلا صوفی‌زاده نایب رئیس وقت فدراسیون فوتبال با قلمی صریح نوشته بود: « با وجود اينكه حتي حضور در يك تورنمنت دوستانه خارج از كشور همراه با تيم پايه را از دست نمي‌دهد اما در تمام اين سال‌ها و به وقت تصميم‌گيري‌هاي مهم بيش از اينكه يك نايب‌رييس فدراسيون باشد، نقش كارمند وزارت ورزش را بازي كرده است.» حامدی در این یادداشت به پاداش تا آن زمان داده نشده تيم ملي فوتسال زنان ايران، پاسخ غیرعادی صوفی زاده درباره اولتیماتوم فیفا به فدراسیون فوتبال برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها و برگزار نشدن حتی یک نشست علی‌رغم درخواست‌ها با خبرنگاران از سوی نایب رییس زنان فدراسیون فوتبال پرداخته بود.
اشک و لبخندهای ورزش زنان در نوشته‌های نیلوفر حامدی ردی پررنگ دارند. از اولین اعزام تاریخی دختران وزنه بردار ایران به مسابقات قهرمانی نوجوانان آسیا در دومین روز از اردیبهشت ۹۷ تا بازگشت دوباره تیم فوتبال زنان ملوان بندرانزلی به ورزشگاه سیروس قایقران یا همان سن سیرو در آذر همان سال. تیمی که در خانه مقابل چشمان تماشاگرانش باخت اما نیلوفر ملوانی‌ها را «پیروز میدانی بزرگتر» توصیف کرد چون این تیم بعد از دوسال دوری توانسته بود در سن‌سیرو مقابل چشمان مردم شهرش، بازی کند و هوادارانش هم بخوانند: «قوی سپید خزری، ملوان بندرانزلی.»
نقد تشویق‌های کلیشه‌ای مقابل ناکامی ورزشکاران زن در میادین بین المللی
حامدی معتقد بود که ورزش زنان برای پیشرفت نیاز به نقد منصفانه دارد و نباید با جملات کلیشه‌ای همچون «چیزی از ارزش‌های ما کم نمی کند» تصور حمایت از ورزش زنان را داشت. او پس از عملکرد نه چندان موفق ورزشکاران زن ایران در بازی‌های اسیایی ۲۰۱۸ با اشاره به این که اگر نتایج ورزشکاران زن در میادین بین المللی ضعیف و دور از انتظار باشد با تشویق‌هایی از این جنس روبرو می شوند، در مطلبی نوشته بود که چنین رویکردی عایدی برای ورزش زنان ندارد.
در کشوری مانند ایران که سهم ورزش زنان در رسانه‌ها ناچیز است، زنان اسپانسر چندانی برای تبلیغات ندارند، مسابقات آنها پخش زنده نمی‌شود و مردان، اجازه ندارند از نزدیک رقابت زنان را تماشا کنند، شناخته شدن قهرمانان زن کار چندان آسانی نیست.
نیلوفر حامدی از جمله روزنامه‌نگارانی بود که حدود پنج سال پیش با برنامه‌ای به نام گردآفرید در پلتفرم آپارات و با شعار «ما متوقف نمی‌شویم» در۹ قسمت، زنان ورزشکار را در رشته‌هایی مثل اسکی صحرانوردی، فیری‌استایل، یخ‌نوردی، های‌لاین ..معرفی کرد. با تیتراژی از تصاویر گرافیکی از گردآفرید پهلوان زن ایرانی در شاهنامه فردوسی.
گردآفرید با لباس رزم در دنیای ایران امروز، که هر جا پا می گذارد با محدودیت روبرو می شود. شخصیتی حماسی که به زنان مبارز در ایران مثل نیلوفر حامدی بی شباهت نیست. گردآفریدی که فردوسی برای توصیفش نوشته بود:
زنی بود بر سان گردی سوار/ همیشه به جنگ اندرون نامدار
کجا نام او بود گردآفرید/ زمانه ز مادر، چنین نآوری
الهام یزدی‌ها - ایران اینترنشنال