پس از آن که منطقه جدایی‌طلب قره‌باغ کوهستانی مجبور به تسلیم در برابر نیروهای جمهوری آذربایجان شد، باکو روز پنجشنبه ۳۰ شهریور مذاکره‌ای را با ارمنی‌های ساکن این منطقه آغاز کرد. به گفته شهروندان اما هم‌زمان با مذاکرات صلح، صداهای تیراندازی در شهر استپاناکرت شنیده شده است.
عکس‌های ارسال شده به خبرگزاری رویترز نشان می‌دهند مقامات دو طرف بر سر یک میز گرد کوچک در شهر یولاخ آذربایجان روبه‌روی هم نشسته‌اند.
جمهوری آذربایجان روز سه‌شنبه ۲۸ شهریور با اطلاع روسیه و ترکیه عملیاتی نظامی را در منطقه قره‌باغ کوهستانی آغاز کرد که منجر به کشته شدن دست‌کم ۲۷ نفر و زخمی شدن ۲۰۰ غیر نظامی دیگر شد.
با گذشت ۲۴ ساعت از این حمله، ارمنی‌های منطقه قره‌باغ کوهستانی با پیشنهاد روسیه برای آتش‌بس و شروط آذربایجان موافقت کردند؛ در حالی که الهام علی‌اف، رییس‌جمهوری آذربایجان روز چهارشنبه گفته بود «مشت آهنین» او ایده یک قره‌باغ ارمنی مستقل را به تاریخ سپرده است.
ساکنان ارمنی قره‌باغ گفتند پس از اینکه ارتش علی‌اف در یک حمله ۲۴ ساعته خطوط آن‌ها را شکست، چاره‌ای جز پذیرش شرایط آذربایجان ندارند.
تیراندازی در زمان صلح
شاهدان محلی خبر دادند که روز پنجشنبه و هم‌زمان با مذاکرات صلح در شهر اصلی قره‌باغ که ارمنی‌ها آن را استپاناکرت و آذربایجانی‌ها خان‌کندی می‌نامند، تیراندازی شده است.
رویترز در گزارشی نوشت که مقامات قره‌باغ، نیروهای آذربایجانی را به نقض آتش‌بس متهم و به شهروندان توصیه کردند در خانه بمانند.
وزارت دفاع آذربایجان اما گزارش حمله نیروهای این کشور به خان‌کندی را تکذیب کرد و گفت هدف از انتشار این اخبار، «اطلاع‌رسانی نادرست» است.
بر اساس توافق‌نامه آتش‌بس که مفاد آن از سوی باکو مشخص شده، گروه مسلح جدایی‌طلب ارمنی ساکن قره‌باغ باید منحل و نیروهایش خلع سلاح شوند و این منطقه ۱۲۰ هزار نفری به‌طور کامل در آذربایجان ادغام شود.
نماینده جمهوری آذربایجان در مذاکرات یولاخ، رامین ممدوف، یکی از اعضای پارلمان این کشور است.
مشت آهنین آذربایجان و اعتراض مردم خشمگین ارمنستان
پیروزی سریع آذربایجان در این حمله، نقطه اوج چندین دهه مبارزه برای بازپس‌گیری کنترل قره‌باغ بود که جمعیت ارمنی آن در یک جنگ بزرگ در دهه ۱۹۹۰ و مصادف با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، از هم جدا شدند.
علی‌اف چهارشنبه شب خطاب به مردم آذربایجان گفت: «پس از تسلیم حکومت جنایتکار، این منبع تنش و این لانه زهر به تاریخ سپرده شد.»
او همچنین جمعیت ارمنی که اکثریت ساکنان قره‌باغ را تشکیل می‌دهند «شهروندان جمهوری آذربایجان» خواند و گفت آن‌ها «بالاخره می‌توانند نفس راحتی بکشند».
رییس‌جمهوری آذربایجان مدعی شد «جنایتکاران جنگی» تلاش کرده‌اند تا اذهان ارامنه قره‌باغ را مسموم کنند اما به گفته او، اکنون حقوق مذهبی و فرهنگی آن‌ها رعایت خواهد شد.
با وجود این سخنان، هزاران نفر در فرودگاه استپاناکرت تجمع کردند و شماری دیگر از ارمنی‌های قره‌باغ نیز نزد نیروهای حافظ صلح روسیه پناه گرفتند.
در ایروان، پایتخت ارمنستان هم هزاران معترض خشمگین روز چهارشنبه گرد هم آمدند تا شکست دولت خود در حفاظت از قره‌باغ را محکوم کنند.
بسیاری خواهان استعفای نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان شدند و دولت این کشور را به ناکامی در حفاظت از ارمنی‌تبارهای این منطقه مورد مناقشه متهم کردند.
تظاهرکنندگان گفتند که او در نبرد بر سر قره‌باغ امتیازات زیادی داده و برای کمک به ارمنی‌تبارهای ساکن این منطقه کار زیادی نکرده است اما پاشینیان تاکید کرد از مقام خود استعفا نخواهد داد.
منطقه‌ای با تاریخ پرتلاطم
بر اساس گزارش رویترز، پیروزی آذربایجان پیچ دیگری در تاریخ پر فراز و نشیب قره‌باغ کوهستانی است که در طول قرن‌ها تحت سیطره و ارمنی‌ها و آذری‌ها نیز بیش از یک قرن در آن درگیر بوده‌اند.
این پیروزی همچنین می‌تواند توازن قوا را در منطقه قفقاز جنوبی که روسیه، آمریکا، ترکیه و ایران برای نفوذ در آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تغییر دهد.
سرزمین مورد مناقشه که ارامنه آن را «آرتساخ» می‌نامند، در سطح بین‌المللی به‌عنوان بخشی از آذربایجان با جمعیت عمده مسلمان شناخته می‌شود اما ساکنان ارمنی آن مسیحی هستند.
آتش‌بسی که آذربایجان گفت ارمنی‌های قره‌باغ با آن موافقت کرده‌اند اما به منزله فروپاشی بنیان‌های جنگ ارامنه برای ایجاد یک جمهوری مستقل است.
آذربایجان و ارمنستان هر دو پس از سقوط امپراتوری روسیه در سال ۱۹۱۷ مدعی این قلمرو شدند و از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دو جنگ بر سر آن انجام داده‌اند.
رویترز یادآور شد که در سال ۲۰۲۰ و پس از چندین دهه درگیری، آذربایجان با درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز خود و با حمایت ترکیه، عملیاتی نظامی را در این منطقه آغاز کرد که به جنگ دوم قره‌باغ تبدیل شد.
این کشور طی ۴۴ روز به پیروزی چشمگیری دست یافت و بخش‌هایی از قره‌باغ و مناطق اطراف آن را پس گرفت و قدرت خود را در این منطقه مستحکم‌تر کرد.