فایننشنال‌تایمز با استناد به آمار سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اعلام کرد ایران بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ با افزایشی ۱۴۱ درصدی، سریع‌ترین رشد نرخ مهاجرت به کشورهای ثروتمند را در جهان داشت و تعداد مهاجرانش از ۴۸ هزار نفر در سال ۲۰۲۰ به ۱۱۵ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ رسید.
ایرانیان در مرحله مهاجرت دسته‌جمعی کنترل‌نشده
رصدخانه مهاجرت ایران با اشاره به افزایش شدید درخواست‌های ایرانیان برای پناهندگی یا کار و ویزای دانشجویی در خارج از کشور در سال‌های اخیر، گفت که ایران در حال گذراندن مرحله «مهاجرت دسته‌جمعی کنترل‌نشده» است.
بر اساس تحلیل سازمان بین‌المللی مهاجرت از داده‌های آژانس پناهندگان سازمان ملل، تعداد درخواست‌های جدید پناهندگی که از سوی ایرانی‌ها در سراسر جهان در سال ۲۰۲۲ ارائه شده، نسبت به سال قبل ۴۴ درصد افزایش یافته است.
تعداد دانشجویان ایرانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند نیز برای هشت سال متوالی افزایش یافته و از ۴۹ هزار نفر در سال ۲۰۱۳ به ۷۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
فایننشنال‌تایمز در گزارش روز سه‌شنبه ۳۰ آبان خود به نقل از تحلیل‌گران، مشکلات اقتصادی و سیاسی را نیروی محرک مهاجرت و پناهندگی ایرانیان خواند.
نرخ تورم ایران در چهار سال گذشته بالای ۴۰ درصد بوده و جمهوری اسلامی خیزش انقلابی و اعتراضات گسترده مردم را پس از قتل حکومتی مهسا ژینا امینی با شدیدترین و خشن‌ترین واکنش پاسخ داد.
از سوی دیگر ادامه تنش‌های ژئوپلیتیکی بین تهران و رقبایش و ترس از اینکه ایران به عنوان حامی گروه‌های ضد اسرائیلی و ضد آمریکایی در منطقه، در صورت تشدید جنگ در غزه به یک درگیری گسترده‌تر کشیده شود، از عوامل رشد مهاجرت هستند.
مهاجران ایرانی به طور سنتی به سمت آمریکا، استرالیا، کانادا و اروپا رفته‌اند اما توسعه مستمر کشورهای همسایه در منطقه خلیج فارس باعث شده کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی، قطر و عمان به مقصدی جذاب برای افراد جویای کار تبدیل شوند.
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، ترکیه نیز در سال‌های اخیر به یک مقصد مطلوب برای مهاجران ایرانی تبدیل شده است.
مهاجرت نگران‌کننده کارآفرینان و کادر درمان
کسانی که ایران را ترک می‌کنند شامل ورزشکاران حرفه‌ای، هنرمندان، کارگران ماهر و تکنیسین‌های نخبه و در عین‌حال تعداد زیادی از ایرانیان فقیرتری هستند که اغلب برای رسیدن به کشورهای غربی از مسیرهای خطرناکی عبور می‌کنند.
از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا مارس ۲۰۲۳ ایرانیان بزرگ‌ترین گروهی را تشکیل دادند که با عبور از کانال مانش از سرزمین اصلی اروپا با قایق‌های کوچکی که توسط قاچاقچیان انسان اداره می‌شد، به بریتانیا رسیدند.
به گفته رصدخانه مهاجرت دانشگاه آکسفورد، ۱۸ هزار ایرانی از این گذرگاه عبور کردند: برابر با ۲۱ درصد از کل افرادی که در آن دوره از کانال مانش گذشته بودند.
مهاجرت در میان کادر بهداشت و درمان ایران هم منجر به بروز نگرانی شده است.
علیرضا گچ‌کوبان، رییس نظام پرستاری اهواز، روز سه‌شنبه ۳۰ آبان از مهاجرت ۱۵۰ پرستار خوزستانی به خارج از کشور خبر داد و گفت کمبود پرستار در اوج خود قرار گرفته است.
او توضیح داد: «در سال گذشته حدود ۱۵۰ گواهی گود استندینگ برای پرستاران خوزستانی صادر شد که به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. این آمار به جز پرستارانی است که از خوزستان به سایر استان‌ها مهاجرت می‌کنند.»
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار به تازگی گفت تعداد پرستارانی که سالانه از کشور خارج می‌شوند به سه هزار نفر رسیده است اما وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حتی به اندازه همین آمار به کادر درمان اضافه نمی‌کند.
به گفته او مقصد مهاجرت برای پرستاران، آلمان، آمریکا، استرالیا و کاناداست چون در این کشورها به راحتی می‌توانند به جای درآمد ماهی ۲۰۰ یورو در ایران، دو هزار و ۵۰۰ یورو در ماه به دست بیاورند.
علاوه بر پرستاران، مهاجرت در میان پزشکان نیز رشدی فزاینده داشته است، به‌‌طوری که طی دو سال گذشته تقریبا ۱۰ هزار پزشک درخواست دریافت گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای داشته‌اند که کشورهای مقصد از پزشکان خارجی می‌خواهند.
صنعت فن‌آوری ایران نیز رشد مشابهی را در میزان مهاجرت تجربه کرده است.
یکی از مشاوران وزیر امور اقتصادی و دارایی چندی پیش گفته بود ۵۰ درصد استارت‌آپ‌های فن‌آوری ایران درخواست فعالیت در خارج از کشور داده‌اند.
بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ حدود دو هزار ویزای استارت‌آپ برای کارآفرینان ایرانی در کانادا و انگلیس صادر شده است.
نیما نامداری، تحلیل‌گر اقتصاد دیجیتال به فایننشال‌تایمز گفت: «تعدادی از متخصصان صنعت فن‌آوری بر این باورند که ایران به دلیل چشم‌انداز اقتصادی ناپایدار، محیط پر ریسکی برای یک استارت‌آپ است.»
به گفته او، موج مهاجرت‌های گسترده اکوسیستم استارت‌آپی ایران را خالی کرده است.
با وجود این مقام‌های جمهوری اسلامی نگرانی‌ها درباره رشد روزافزون مهاجرت را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند.
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون ابراهیم رئیسی اخیرا گفت داده‌های مهاجرت «اصلا نگران‌کننده» نیستند.
رئیسی هم اخیرا استدلال کرده بود مهاجرت پزشکان روندی است که می‌تواند «معکوس» شود.
او «اطمینان داد» شغل‌هایی شایسته در انتظار کسانی است که به ایران برگردند.
در مقابل، سازمان بین‌المللی مهاجرت در گزارش سال ۲۰۲۱ خود گفت که سیاست‌های دولت ایران برای مدیریت مهاجرت و تشویق به بازگشت مهاجران «گیج‌کننده» است.
بسیاری از کسانی که در ایران مانده‌اند، احساس می‌کنند گزینه‌های کمی برایشان باقی مانده است تا به موج مهاجرت و ترک کشور بپیوندند.
فایننشنال‌تایمز در انتهای گزارش خود به نقل از یک موسیقی‌دان ایرانی نوشت: «برای بسیاری از ایرانیان از جمله نوازندگان مستقل، چاره‌ای جز بستن چمدان‌ها باقی نمانده است.»