آثار حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل و نگرانیها از تشدید تنشهای منطقهای فراتر از دو کشور بوده است. رسانههای ترکیه، کشور همسایه ایران، در گزارشهایی به تحلیل این حمله، دستاوردهای تهران، پاسخ احتمالی اسرائیل و موقعیت خاورمیانه در هفتههای آینده پرداختند.
تهران، نیمهشب ۲۵ فروردین آغاز حملاتش را به اسرائیل تایید کرد. ساعتی پیش از آن خبرها درباره ارسال موجی از پهپادها به سوی اسرائیل از فاصله هزار و ۲۰۰ کیلومتری منتشر شد.
ارتش اسرائیل روز ۲۶ فروردین تایید کرد جمهوری اسلامی در حمله خود به اسرائیل، بیش از ۳۰۰ پهپاد، موشک کروز و بالستیک را به خاک این کشور پرتاب کرده است.
خلاف اظهار نظر مقامهای نظامی جمهوری اسلامی که مدعی شدند این حمله «به تمام اهداف خود دست یافته است»، سخنگوی ارتش اسرائیل گزارش داد ۹۹ درصد از تهدیدات، از سوی سامانه پدافند هوایی رهگیری شد و تاثیری ناچیز بر جای گذاشت.
دستاورد ایران از حمله به اسرائیل
روزنامه جمهوریت که وابسته به حزب جمهوریخواه خلق و از مخالفان اردوغان است، در مطلبی تحلیلی به بررسی «دستاوردهای ایران از حمله به اسرائیل» پرداخت و تاکید کرد عواقب آن همچنان در راه است.
این روزنامه به بررسی پرتابههایی پرداخت که تهران در حمله به اسرائیل از آنها استفاده کرد و نوشت جمهوری اسلامی دهههای گذشته را صرف توسعه تولید پهپاد و موشکهای بالستیک کرده است که اگرچه بیشتر تجربه میدانی خود را در سوریه به دست آوردند اما روسیه اولین آزمایش اصلی آنها را در جنگ با اوکراین انجام داد.
بخشی از این مطلب به بررسی هزینه ۲۰ هزار دلاری تولید هر پهپاد «شاهد»، برد دو هزار و ۵۰۰ کیلومتری آن و موفقیت گنبد آهنین اسرائیل در سرنگونسازی پرتابهها اختصاص داشت.
در این گزارش آمده است که اسرائیل برای شکست دادن ایران و نیروهای نیابتیاش به آمریکا نیاز دارد. به همین دلیل است که دولت بنیامین نتانیاهو از بمباران سوریه و لبنان ابایی ندارد.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی و اسرائیل نیروی دریایی قدرتمندی برای عملیات در دریاهای آزاد ندارند. رسیدن به برتری هوایی نسبت به یکدیگر نیز برای ایران و اسرائیل به تنهایی دشوار و با توجه به فاصله بین دو کشور، انجام عملیات زمینی تقریبا غیرممکن است.
اسرائیل با آگاهی از این پیشزمینهها، همواره از طریق عملیات دقیق با مهمات هدایتشونده، چهرههای کلیدی جمهوری اسلامی را هدف قرار داده است.
جمهوری اسلامی که در چهار دهه گذشته از رویارویی مستقیم با اسرائیل خوداری کرده، با حمله شنبه شب نشان داد قدرتنماییاش تنها به نیروهای نیابتیاش در منطقه محدود نمیشود.
به گفته جمهوریت، تهران با اطلاعرسانی زودهنگام درباره این حمله، از واکنش بیش از حد آمریکا جلوگیری کرد اما اگر ایران بخواهد در چنین حملههایی خسارات سنگین وارد کند، باید هفتهای چندین بار در مقیاس مشابه به اسرائیل حمله کند.
این مطلب در پایان تاکید کرد اکنون همه نگاهها به اسرائیل است و ائتلاف نتانیاهو هنوز درباره واکنش فوری به ایران تصمیمی نگرفته است. با این حال، بدیهی است که تنش در خاورمیانه بیش از پیش تشدید خواهد شد.
جمهوریت در مطلبی دیگر به بازنشر گزارشی از بیبیسی تُرک درباره انتقادها از تصمیم اردن برای پیوستن به نیروهای آمریکا، بریتانیا و فرانسه در مقابله با حمله پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل پرداخت.
اردن بهعنوان کشور هممرز اسرائیل، میزبان بیشترین تعداد فلسطینیها و از نظر تاریخی، بزرگترین حامی آنها در منطقه است اما نیروی هوایی این کشور پهپادهای تهران را متوقف و سرنگون کرد؛ موضوعی که خشم جمهوری اسلامی، انتقاد مفسران فلسطینی و استقبال اسرائیلیها را به دنبال داشت.
جمهوریت نظر یک کارشناس اسرائیلی را منتشر کرد که با تاکید بر حیاتی بودن توافقهای دیپلماتیک برای «ثبات»، به توافقنامه صلح اردن و اسرائیل در سال ۱۹۹۴ اشاره کرده و گفته است با وجود تنش در روابط دو کشور در سالهای اخیر، این توافق همچنان معتبر است.
در این مطلب نظر یک مفسر فلسطینی آمده که با اشاره به کمک پادشاه اردن به سرنگونی پهپادها گفته است: «این مرد، به اصطلاح رهبر عرب و همسرش فلسطینی است. رسوایی بزرگتر از این وجود ندارد. اینها تروریستهایی هستند که غرب برای محافظت از اسرائیل و میزبانی آنها در خانواده سلطنتی قرار داده است.»
گمانهزنیها درباره پاسخ احتمالی اسرائیل و ابعادش
روزنامه ملیت که وابسته به جناح راست محافظهکار ترکیه است، در مطلبی با عنوان «اسرائیل چگونه به ایران ضربه میزند؟» به نقل از تحلیلگران نوشت در این معادلات پای قیمت نفت جهانی و آثارش بر انتخابات ریاستجمهوری پیش روی آمریکا نیز در میان است.
کوزان سلچوک ارکان، کارشناس دفاعی و دریایی ترکیه به این روزنامه گفت جمهوری اسلامی با حملات شنبهشب خود نشان داد میتواند تهدیدی مستقیم برای اسرائیل باشد؛ حملاتی که به گفته او، با اطلاعرسانی قبلی انجام شد.
به گفته او، پرواز پهپادها با سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت و مدت زمان پنج ساعته رسیدن آنها به مقصد و پروازشان بر فراز مناطق پرجمعیت عراق این نتیجه را حاصل میکند که جمهوری اسلامی به شکلی غیرمستقیم حمله خود را به اسرائیل و آمریکا گزارش داده است تا از تلفات احتمالی و پاسخ «بسیار سنگین اسرائیل» جلوگیری کند.
ملیت به همکاری و مشارکت بالای آمریکا و بریتانیا با اسرائیل در مقابله با این حملات پرداخت و نوشت این هماهنگی اکنون حتی در میان متحدان غربی ناتو نیز دیده نمیشود.
اسرائیل با این حمله فرصت پیدا کرد تا تمامی سامانه دفاعی خود را آزمایش و از موفقیت آنها اطمینان حاصل کند. با این حال به گفته سلچوک ارکان، پاسخ احتمالی اسرائیل به جمهوری اسلامی «چندان شدید» نخواهد بود.
ارکان نوشت نیروی هوایی اسرائیل میتواند خطوط تدارکاتی جمهوری اسلامی را هدف قرار دهد، نیروهای نیابتیاش را در لبنان، سوریه، عراق و یمن بزند، به سفارت ایران در سوریه حمله کند یا به برنامه هستهای تهران آسیب برساند.
او تاکید کرد: «من فکر میکنم این حملات سطحی خواهد بود و آسیبی متوسط به همراه خواهد داشت.»
به گفته این تحلیلگر، حملهای شدید از سوی اسرائیل و تنشهای گسترده میتواند قیمت جهانی نفت را افزایش دهد؛ موضوعی که به ویژه در آستانه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا «به نفع هیچ کسی از جمله ایالات متحده نخواهد بود».
ارکان نوشت با توجه به ضعف شبکه دفاع هوایی و هشدار اولیه ایران، حملات اسرائیل به اهداف از پیش تعیینشده موثر خواهد بود. حملاتی که به جای تلفات انسانی، آسیب به زیرساختهای تاسیساتی ایران را در پی خواهد داشت.
او درباره اتفاقات بعدی پس از پاسخ اسرائیل نوشت جمهوری اسلامی احتمالا یکبار دیگر با استفاده از موشکها و پهپادهای بیشتر از حمله قبل، تلافی خواهد کرد.
کارشناس دفاعی و دریایی ترکیه در همین زمینه گفت: «با این حال من انتظار دارم تنشها کاهش و پایان یابد چرا که نتانیاهو نمیخواهد جبهه دومی را باز کند. آمریکا تمایلی به افزایش تنش در منطقه ندارد و چین از مدتها پیش به دنبال کاهش تنشها با عادیسازی روابط تهران و ریاض بوده است.»
بنابراین به گفته او، بدون احتساب روسیه، افزایش تنش در این منطقه برای هیچ قدرتی که در جهان حرفی برای گفتن دارد، فایده ندارد: «پس نباید از شروع یک جنگ جهانی دیگر نگران بود.»
بازی شطرنج خاورمیانه متفاوت است
ملیت در یادداشت تحلیلی دیگری با تیتر «در خاورمیانه، شطرنج متفاوت بازی میشود» به بررسی وقایع بههم پیوسته چهار دهه مجادله لفظی میان جمهوری اسلامی و اسرائیل پرداخت.
بر اساس این یادداشت، جمهوری اسلامی با کمکهایی که از شبهنظامیان نیابتی و شیعه خود در لبنان، سوریه، عراق و حوثیها در یمن دریافت میکند، این فرصت را داشت که حملات موشکی و پهپادی سنگینتری علیه اسرائیل انجام دهد اما از این فرصت استفاده نکرد زیرا ایران خطراتی را محاسبه کرده بود که انتقامجویی اسرائیل به همراه خواهد داشت.
اوزای شندیر، نویسنده این یادداشت با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی یک استراتژی محدود را دنبال کرد و به اسرائیل فرصت داد تا اقدامات احتیاطی انجام دهد، گفت: «بنابراین ایران خطر مات شدن را به حداقل رساند. همانطور که گفتم شطرنج در خاورمیانه متفاوت بازی میشود.»
به گفته او، در خاورمیانه باید به آنچه پشت سر وقایع وجود دارد نگریست نه صرفا جملاتی که بین مقامهای کشورها رد و بدل یا در تیتر خبرها منتشر میشوند.
شندیر در یک نمونه به ماجرای حمله هوایی اسرائیل به تاسیسات هستهای اوسیراک در عراق در خرداد ۱۳۶۰ و همزمان با جنگ هشت ساله ایران و عراق پرداخت و نوشت این یک عملیات ساده از سوی تلآویو نبود چرا که نخستین حمله به این تاسیسات حدود یک سال پیش از آن و از سوی ایران انجام شد اما آسیبی دائمی بر جای نگذاشت. پس از آن، برخی منابع مدعی شدند جمهوری اسلامی عکسهایی از توسعه این تاسیسات با اسرائیل به اشتراک گذاشته است.
به گفته برخی منابع، مقامهای ارشد اسرائیلی پیش از این حمله با مقامهای جمهوری اسلامی در پاریس دیدار کرده بودند چون اگر پدافند هوایی عراق فعال میشد، هواپیماهای اسرائیلی در فرودگاه تبریز فرود میآمدند.
شندیر به ذکر نمونههای دیگر از احتمال همکاری و تبادل اطلاعاتی تهران و تلآویو به ویژه در سالهای نخست پس از انقلاب ۵۷ پرداخت و همزمان تاکید کرد از آن زمان تا کنون جهان بسیار تغییر کرده و اتحادها شکلهای جدیدی به خود گرفتهاند اما درک ادامه بازی هرگز تغییر نکرده است.
به گفته او، گامهایی که در خاورمیانه برداشته میشود همیشه بر اساس یک محاسبه است: «بازی با درک مات نشدن به جای مات کردن طرف مقابل انجام میشود.»
راه انجام چنین ترفندی این است که اطمینان حاصل کنید حریف شما حرکت بعدیتان را میتواند حدس بزند و به او فرصت دهید در مورد حرکت بعدیاش در مقابل شما فکر کند.
این تحلیلگر نوشت: «به این ترتیب، حتی اگر نمیتوانید حریف خود را مات کنید، از مات شدن خودتان جلوگیری میکنید، بازی طولانیتر میشود و همه بازیکنان همچنان روی تخته باقی میمانند.»
او تاکید کرد در خاورمیانه چیزهایی هست که دیده میشوند و اتفاقاتی هم هستند که رخ میدهند اما این دو اغلب با هم همسو و در یک راستا نیستند.
آینده بحران ایران و اسرائیل چه میشود؟
ینیشفق که روزنامهای نزدیک به رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری کنونی ترکیه و حزب او «عدالت و توسعه» است، در مطلبی با عنوان «آینده بحران ایران و اسرائیل چیست؟» به بررسی گزینههای محتمل درباره ابعاد حملات تلافیجویانه اسرائیل، نقش آن در افزایش تنشهای منطقه و بازیگری دیگر کشورهای خاورمیانه پرداخت.
این روزنامه با اشاره به ادامهدار بودن مذاکرات کابینه جنگ اسرائیل برای چگونگی پاسخ به ایران، نوشت احتمالا بنا بر خواست آمریکا، اسرائیل نه مستقیما به خاک ایران بلکه به نمایندگیهای جمهوری اسلامی در کشورهای دیگر حمله خواهد کرد.
این رسانه به نقل از تایمز اسرائیل، گزینه محتمل دیگر را هدف قرار دادن تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی و پایان دادن به فعالیتهای آنها دانست.
بر اساس این گزارش، احتمالا هدف نخست از کار انداختن سامانههای پدافند هوایی ایران در حوزه هستهای با چند فروند اف-۳۵ خواهد بود.
در مرحله بعدی، اسرائیل باید برای انهدام پایگاههای زیرزمینی فردو و نطنز از مهمات نافذتری استفاده کند.
گفته شده است راکتور آب سنگین در شهر اراک، تاسیسات غنیسازی اورانیوم در نزدیکی اصفهان و راکتورهای تحقیقاتی بناب، رامسر و تهران احتمالا هدف این حمله خواهند بود.
با این حال آمریکا، بهعنوان متحد اصلی اسرائیل گفته است قصد ندارد بخشی از حمله تلافیجویانه به ایران باشد.
مقامهای آمریکایی اظهار امیدواری کردند اسرائیل واکنش تهاجمی کمتری نسبت به تهران نشان دهد و پیش از حمله، اطلاعاتی را در رابطه با واکنش خود در اختیار واشینگتن قرار دهد.
ینی شفق در تحلیلی دیگر تاکید کرد خطر مقابله دو طرف و احتمال درگیریها تمام نشده است.
بر اساس این مطلب، حتی اگر اسرائیل تلافی نکند این درگیری پایان نخواهد یافت.
نویسنده یادداشت تاکید کرد: «اگر اسرائیل به ایران حمله کند و جمهوری اسلامی خیلی سریع دوباره به آن پاسخ دهد، آنوقت صحبت از واقعیتهای جدید ژئوپلیتیکی را آغاز خواهیم کرد.»