حدود سه هفته پس از سوءقصد به جان پوریا زراعتی، مجری تلویزیون ایراناینترنشنال در خیابانی در لندن، سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) در گزارشی به افزایش تهدیدهای بینالمللی علیه روزنامهنگاران ایرانی پرداخت. این نهاد از جمهوری اسلامی خواست حملات علیه رسانهها را متوقف کند.
گزارشگران بدون مرز از لندن خواست «تمام تدابیر لازم را برای اطمینان از اینکه همه روزنامهنگاران بتوانند آزادانه و بدون ترس و هراس در مرزهای بریتانیا کار کنند»، اتخاذ کند.
پوریا زراعتی روز جمعه ۱۰ فروردین، هنگام خروج از منزلش در لندن هدف حمله چند فرد ناشناس قرار گرفت و از ناحیه پا مجروح شد. او روز ۱۲ فروردین از بیمارستان مرخص شد و اکنون زیر نظر پلیس است.
پلیس بریتانیا اعلام کرد مهاجمان که سه نفر بودهاند، پس از اقدام خود بلافاصله را راهی فرودگاه هیترو لندن شدند و این کشور را ترک کردند.
آدام بیلی، سخنگوی ایراناینترنشنال در واکنش به حمله به زراعتی به رادیو بیبیسی گفت: «با وجود تهدیدها، خبرنگاران ایراناینترنشنال مصمم به ادامه گزارشگری هستند.»
او افزود: «برای ما، چیزی تغییر نخواهد کرد.»
سازمان گزارشگران بدون مرز روز چهارشنبه ۲۹ فروردین اعلام کرد در گزارش تازه خود «یک تهدید ترسناک و گسترده علیه آزادیهای بنیادین» را مستند کرده است که باید به عنوان «یک زنگ خطر و هشدار برای مقامهای بریتانیا و دموکراسیهای جهان» مورد توجه قرار گیرد.
فیونا اوبراین، مدیر دفتر گزارشگران بدون مرز در بریتانیا گفت: «روزنامهنگاران ایرانی در تبعید با شجاعت و مقاومت قابل توجهی در برابر چنین تهدیدهایی ایستادهاند و به کار خود ادامه میدهند.»
اوبراین همزمان تاکید کرد برای حمایت و محافظت از این روزنامهنگاران باید کارهای بیشتری انجام شود: «ایران باید از هدف گرفتن روزنامهنگاران منصرف شود و در انگلیس، دولت، نهادهای مدنی، رسانههای اجتماعی و کارفرمایان باید با همکاری هم، همه تواناییهای خود را به کار گیرند تا تمام روزنامهنگاران بتوانند بدون محدودیت کارشان را انجام دهند.»
او پیش از این در واکنش به حمله به زراعتی در بیانیهای گفته بود: «اطلاعات افشا شده در دادگاه [محمدحسین دوتائف، متهم به انجام جرایم تروریستی علیه ایراناینترنشنال] و گزارش آیتیوی، آنچه را که ما قبلا در گزارشگران بدون مرز میدانستیم تایید میکنند.»
دادگاه کیفری مرکزی انگلستان روز جمعه اول دی ۱۴۰۲، محمدحسین دوتایف، تبعه اتریشی چچنیتبار، متهم پرونده اقدام تروریستی علیه ایراناینترنشنال را به سه سال و شش ماه زندان محکوم کرد.
قاضی دادگاه در جریان این جلسه، پرونده اقدام تروریستی علیه ایراناینترنشنال را بازخوانی و نهایتا حکم خود را اعلام کرد.
به گفته سازمان گزارشگران بدون مرز که یک سازمان غیرانتفاعی جهانی با هدف دفاع از آزادی مطبوعات و حمایت از خبرنگاران و روزنامهنگاران است، جمهوری اسلامی سالهاست «سرکوب وحشیانه رسانههای مستقل در داخل را با حمله هدفمند به روزنامهنگاران خارج از کشور همراه کرده» است.
روزنامهنگاران ایرانی که در کشورهایی از جمله آلمان، انگلیس، ایالات متحده، جمهوری چک، سوئد و فرانسه کار و زندگی میکنند، اغلب به صورت آنلاین و آفلاین، هدف تهدید و حمله بودهاند.
بر اساس گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، لندن، محل شبکههای بزرگ رسانههای فارسیزبان، به دلیل حضور تعداد زیادی از روزنامهنگاران ایرانی که در آن مستقر هستند مرکز اصلی اینگونه حملات بوده است: «بر اساس شهادتهای جمعآوری شده در سال ۲۰۲۳ از دهها روزنامهنگار ایرانی مقیم انگلیس، سطح تهدید بینالمللی روزنامهنگاران ایرانی بیسابقه بوده است که هزینه حرفهای و شخصی عظیمی به همراه داشته است.»
این گزارش نشان میدهد هر چند این روزنامهنگاران در کشوری زندگی میکنند که مشهور به آزادی رسانهها و بیان است اما تاثیر سرکوب بینالمللی روزنامهنگاران ایرانی در بریتانیا از سوی دولت جمهوری اسلامی، افراد یا پلتفرمهای رسانههای اجتماعی، «بهطور کافی» مورد بررسی قرار نگرفته است.
گزارش جدید سازمان گزارشگران بدون مرز بر اساس نظرسنجی از روزنامهنگارانی تنظیم شده است که در انواع رسانههای خبری از جمله بیبیسی، ایران اینترنشنال و منوتو کار کردهاند.
برای تهیه این گزارش بیش از ۲۰ مصاحبه جامع با روزنامهنگاران و کارفرمایان انجام شده است.
گزارشگران بدون مرز در گزارش خود هشت یافته کلیدی ارائه کرده است:
حملات آنلاین به روزنامهنگاران به شکل قابل توجهی افزایش یافتهاند
تقریبا ۹۰ درصد از روزنامهنگاران مورد نظر گفتهاند در پنج سال گذشته تهدیدها یا آزارهای آنلاین را تجربه کردهاند و ۵۰ درصد آنان اظهار کردهاند به طور مکرر این آزارها را دریافت میکنند؛ مواردی شامل تهدید به مرگ و تجاوز، تلاشهای فیشینگ و حملات سایبری.
بسیاری از حملات جنسیتی هستند
زنان به طور خاص و احتمالا به طور مکرر آزار آنلاین را تجربه میکنند و پیامهایی میگیرند که جنسیتی هستند. پیامهایی با رویکردهای جنسی، الفاظ رکیک، توهین، تهمت و افترا و حملاتی شامل تهدید به تجاوز و مرگ که گاهی اوقات هر روز اتفاق میافتند.
آزار خانوادهها در ایران همچنان ادامه دارد
حدود ۶۰ درصد از روزنامهنگاران طرف مصاحبه با گزارشگران بدون مرز گفتهاند خانوادههایشان تهدیدها یا آزارهایی را تجربه کردهاند که مربوط به حرفه روزنامهنگاری آنان بوده است. این تهدیدها شامل احضار برای بازجویی، اعمال تنبیه اقتصادی مانند ممنوعالمعامله کردن یا مسدود کردن داراییها، اخراج از شغل، ضبط پاسپورت، ممنوعالخروج کردن، تعقیب، شنود تماسهای تلفنی و بازداشت بوده است.
تاثیر بر روزنامهنگاران و روزنامهنگاری ویرانکننده است
تعرض و آزار طولانی مدت آنلاین و آفلاین، منجر به اضطراب، افکار خودکشی، مختل شدن زندگی خانوادگی، خستگی، بیخوابی و انزوا شده است. سه-چهارم از روزنامهنگاران شرکتکننده در نظرسنجی سازمان گزارشگران بدون مرز گفتهاند به دلیل تهدیدها و آزارها، تنش روحی، اضطراب یا احساس آسیبپذیری را تجربه کردهاند.
تهدید شدن از طرف عوامل مختلف
دولت جمهوری اسلامی و نمایندگان آن، منبع اصلی تهدیدها و آزارها هستند اما عوامل دیگری هم در کارند: در ۱۰ سال اخیر تهدیدهایی از سوی گروههای مخالف، فعالان سیاسی و دیگر ایرانیان در جامعه مهاجر نیز مشاهده شده است. در این تهدیدها، روزنامهنگاران به همدلی و همراهی با رژیم حاکم بر جمهوری اسلامی متهم میشوند.
روزنامهنگارانی که هدف این آزارها قرار میگیرند، احساس میکنند «دشمنی از هر سویی» میآید.
پاسخ رسانهها اندک بوده است
تجربیات روزنامهنگاران از گزارش آزار آنلاین به طور کلی منفی بوده است. بسیاری از روزنامهنگاران گفتهاند شکایاتی که به رسانهها ارسال میشود، یا نادیده گرفته میشوند یا به نحو نامطلوبی بررسی میشوند.
رفتار از سوی پلیس متفاوت بوده است
سازمانهای رسانهای بزرگ اعلام کردهاند با ارائه آموزشهای لازم به کارکنان خود توسط پلیس از آنان حمایت کردهاند. با این حال در سطح فردی، بسیاری از روزنامهنگاران تجربیاتی منفی از ارسال گزارش حملات برای پلیس داشتهاند که متوجه مفهوم یا جدیت تهدیدها نشدهاند.
عدم پیگیری یا پیگیریهای قضایی منجر به شکست، باعث ایجاد خلل در اعتماد این روزنامهنگاران شده است: «تنها ۱۳ درصد از پاسخدهندگان گفتهاند در پنج سال گذشته آزارها را به پلیس گزارش دادهاند و بسیاری احساس میکنند که این کار، وقت تلف کردن است.
دولت باید کارهای بیشتری بکند
گزارشگران بدون مرز از دولت بریتانیا خواسته است سرکوب بینالمللی روزنامهنگاران را در «برنامه ملی ایمنی روزنامهنگاران» درج کند، به مکانیسمهای حمایت سریع در برابر روزنامهنگارانی که تهدیدهای جدی را تجربه میکنند توجه کند، رسانههای اجتماعی را برای حفاظت از خبرنگاران در برابر خشونت آنلاین مسوول بداند و با نهادهای مدنی همکاری کند تا جرایم بینالمللی علیه روزنامهنگاران به طور سیستماتیک تحقیق و پیگیری شوند: «بریتانیا همچنین باید مسیرهای قانونی روشنی برای ورود روزنامهنگاران تبعیدی و گریخته از کشورهای خود ایجاد کند.»
سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۱۹۸۵ به وسیله چهار روزنامهنگار در شهر مونپلیه فرانسه تاسیس شد تا «خط مقدم دفاع از ترویج دسترسی به اطلاعات» باشد.
این سازمان که از سال ۱۹۹۵ در فرانسه به عنوان خدمتی همگانی شناخته میشود، از مشاوران سازمان ملل، یونسکو، شورای اروپا و سازمان جهانی فرانسویزبانها است.