جنگل‌های زاگرس که در ۱۱ استان ایران گسترده‌اند، در دهه‌های اخیر با وجود مشکلاتی نظیر ریزگرد، خشکسالی و آتش، بازهم دوام آورده‌اند. درحالی که آتش‌سوزی این جنگل‌ها به تازگی مهار شده، مقامات مسئول از بلای زوال بلوط‌ها می‌گویند که دامن حدود نیمی از جنگل‌ها لرستان را گرفته است.

حسین میرزایی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان روز شنبه ۲۶ خرداد به ایسنا گفت از مجموع یک میلیون و ۲۱۷ هزار و ۳۱۴ هکتار جنگل زاگرس در لرستان، ۵۶۳ هزار و ۷۹۸ هکتار یعنی ۴۶ درصد دچار خشکیدگی یا زوال شده است.

به گفته میرزایی، در مورد بیماری زوال در جنگل‌های لرستان اقداماتی به صورت متمرکز انجام شده است.

او اضافه کرد: «آفات و بیماری‌ها، پدیده ریزگرد و اقلیم جزو دلایل ثانویه برای ایجاد زوال بلوط هستند اما یکی از دلایل اصلی این بیماری خشکسالی اعلام شده است.»

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اضافه کرد بین ۵۰ تا ۷۵ درصد جنگل‌های این استان یعنی ۲۸ هزار و ۸۵۴ هکتار دچار خشکیدگی شدید، ۱۹۵ هزار و ۸۵۹ هکتار معادل ۲۵ تا ۵۰ درصد متوسط و ۳۱۵ هزار و ۶۶۴ هکتار بین یک تا ۲۵ درصد دچار خشکیدگی خفیف شده‌اند.

اهمیت جنگل‌های زاگرس

مساله جنگل‌های زاگرس تنها موضوع محیط زیستی نیست.

این جنگل‌ها که در ۱۱ استان کشور گسترده شده‌اند، زیست‌بوم ۱۰ میلیون نفر از مجموع جمعیت کشورند که ۷۰ درصد جمعیت عشایر کشور در آن زندگی می‌کنند.

نیمی از کل دام کشور در حاشیه جنگل‌های زاگرس پرورش پیدا می‌کنند.

این جنگل‌ها تامین‌کننده ۴۰ درصد آب شیرین کشور به شمار می‌روند.

دست‌کم ۱۴ سال است که زنگ هشدار درباره سلامت این جنگل‌ها به صدا درآمده اما هنوز راهکاری جدی برای نجاتش در نظر گرفته نشده است.

سودابه احمدعلی کروری، پژوهشگر منابع طبیعی و محیط‌زیست از جمله کسانی‌ است که مدت‌ها روی موضوع جنگل‌های زاگرس پژوهش‌های متعددی انجام داده است.

او معتقد است که با تشکیل کارگروه‌های تخصصی، مدیریت اکوسیستمی و مشارکت جوامع بومی می‌توان این جنگل‌ها را نجات داد.

احمدعلی کروی تاکید دارد که تعلل در این زمینه، منجر به نابودی قطعی جنگل‌های زاگرسی خواهد شد.

به گفته این پژوهشگر، پدیده خشکیدگی بلوط‌ها در سال ۱۳۹۳ به‌طور جدی مطرح و اولین همایش علمی در این باره در سال ۱۳۹۵ برگزار شد.

با این‌حال، نبود برنامه جامع علمی باعث ادامه یافتن این مشکل شد.

احمدعلی کروری که سال‌ها پیش طرحی برای جنگل‌های زاگرس تهیه کرده بود، از نبود نگاه کارشناسی در موضوع جنگل‌های زاگرس گله کرد و گفت مدیران مربوط و تصمیم‌گیران در این حوزه از تخصص و دانش کافی برخوردار نیستند.

این پژوهشگر در گفت‌وگو با روزنامه پیام ما از مدیرکل منابع‌طبیعی ایلام نقل قول کرد که هر جا بلوط می‌کارند، بلافاصله یا چند سال بعد خشک می‌شوند.

او در ادامه گفت: «به این مسئول گفتم که خاک جنگل، زنده و مجموعه‌ای از باکتری‌های مفید است. وقتی یک نهالستان در سطحی ایجاد می‌کنید که با نقطه‌ غرس نهال‌ها از نظر ارتفاع هماهنگ نیست، بعد از مدتی نهال خشک می‌شود.»

آتش در جنگل‌های زاگرس

در یک هفته اخیر بخش‌هایی از جنگل‌های زاگرس در استان‌های کرمانشاه و لرستان درگیر آتش‌سوزی بودند.

آتش‌سوزی با کمک مردم محلی مهار شد، با این وجود خطر حریق همچنان جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کند.

گزارش‌ها نشان می‌دهند در دهه‌های اخیر حدود یک‌ششم از جنگل‌های زاگرس به دلایل مختلف از بین رفته‌اند.

علاوه بر دلایلی مثل خشکسالی و آفت، آتش‌سوزی از دیگر دلایل مهم نابودی جنگل‌های زاگرس است.

انسان، عامل بسیاری از آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس است.

به گفته غلامحسین حکمتیان، مدیرکل وقت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۹۸، آتش زدن کاه و کلش مزارع کشاورزی از دلایل اصلی وقوع آتش‌سوزی جنگل‌ها در این استان بوده است.

اردیبهشت امسال سعید جاویدبخت، مدیرکل کنونی منابع طبیعی و آبخیزداری این استان اعلام کرد سوزاندن بقایای کاه و کلش ممنوع است.

جنگل‌های زاگرس که یک نفر از هر هشت نفر ایرانی در آن زندگی می‌کنند، در یک دهه اخیر با آفت و خشکسالی و آتش همچنان به حیات خود ادامه داده‌اند.

به دلیل پیچیدگی موضوع احیای این جنگل‌ها، کاشت درخت‌های بلوط از سوی شهروندان و نهادهای غیر دولتی هم نتوانسته تاکنون روند پر شتاب نابودی آن را متوقف کند.

این نابودی با وجود زوال بلوط‌های زاگرس، حالا روند پر شتاب‌تری در پیش گرفته است.