ورود فاضلاب از ۹۹ مجرا، لایروبی نشدن رسوبات و کاهش عمق آب، تنها بخشی از مشکلات متعدد تالاب انزلی است که باعث کم شدن شدید تعداد ماهی در آن شده است و اثرات منفی زیان‌باری بر زندگی صیادان و ساکنان حاشیه تالاب داشته است.
ورود فاضلاب به تالاب
حمیدرضا فتح‌شیرین، قایقران و مدیر عامل اتحادیه قایقرانان شهرستان انزلی، به روزنامه هم‌میهن گفت در ساختارهای مدیریتی بدون تجربه، تصمیمات نادرستی می‌گیرند و «تمام فاضلاب» را بدون مدیریت وارد تالاب می‌کنند.
تالاب انزلی بیش از ۲۴ هزار هکتار مساحت دارد که قسمتی از آن به پیربازار و زرجوب می‌خورد و بخشی از فاضلاب مرکز استان وارد آن می‌شود.
به گفته فتح‌شیرین، این قسمت آلوده است، ماهی و جاندار دیگری در آن وجود ندارد و هر زمانی که باران می‌بارد، فاضلاب به سمت دریا حرکت می‌کند: «کشاورزان هم از همین آب که فاضلاب وارد آن شده برای آبیاری محصولات خود استفاده می‌کنند و همین محصول به وسیله مردم مصرف می‌شود.
او با اشاره به پل‌هایی که قرار بود در عرض سه سال در مسیر کمربندی انزلی ساخته شود و نشد، گفت سفره قشر بزرگی از قایقرانان و کسانی که صیادی و شکار می‌کنند و از این تالاب روزی می‌گیرند، «خالی» شده است.
او خواسته تا مسئولان «دخالت نکرده» و اجازه دهند تا «مردم و ذی نفعان تالاب انزلی» آن را احیا کنند.
به گفته فتح‌شیرین، ورود مسئولان به این موضوع باعث شده محیط زیست، آبزیان، ماهیان و پرندگان تالاب از بین بروند و کسب و کار محلی‌های اطراف تالاب آسیب ببیند.
پیش از این و در اسفند ۱۴۰۲، سفیر ژاپن در تهران از آمادگی کشورش برای همکاری در احیای دریاچه ارومیه و تالاب‌های مختلف، از جمله تالاب انزلی خبر داد.
چالش‌های کم‌آبی در تالاب انزلی
کم‌آبی و مسدود شدن بسیاری از رودخانه‌های وارده به تالاب و موفق نشدن مهاجرت بسیاری از ماهیان به مکان‌های مناسب تخم‌ریزی، تکثیر ماهیان مهاجر و بومی را با چالش‌های متعددی روبه‌رو کرده است. این فرایند تالاب انزلی را در بدترین شرایط خود در ۳۰ سال گذاشته قرار داده است.
۲۸ تیر ۱۴۰۱ حسن جعفری، سرپرست اداره محیط زیست انزلی، از مرگ تعداد زیادی ماهی در منطقه غرب تالاب انزلی خبر داد.
به گفته او «گرمای بیش از حد هوا، کم‌عمق شدن آب و در نتیجه کمبود اکسیژن»، علت اصلی این معضل است.
کاهش تدریجی سطح آب دریای کاسپین (خزر) از سال ۱۳۷۴ تا امروز، رسوب‌گذاری شدید و افزایش آلودگی‌های وارد شده و رشد پر شتاب گیاهان، باعث تسریع توالی و خشک شدن تالاب انزلی شده است.
زوال حیات در تالاب انزلی
علیرضا میرزاجانی، عضو پژوهشکده آبزی‌پروری آب‌های داخلی کشور، درباره آخرین وضعیت اکوسیستم تالاب انزلی گفته است میزان تولید ماهی در این تالاب به ۱۴ کیلوگرم در هکتار کاهش یافته که بسیار کمتر از توان طبیعی عرصه‌های آبی در تولید ماهی است.
به گفته میرزاجانی، این تغییرات منجر به کاهش تنوع و فراوانی ماهیان شده به‌طوری که تنها ۳۲ گونه ماهی در سال ۱۴۰۲ شناسایی شده‌اند که نیمی از تعداد گونه‌های گذشته در این تالاب است.
میرزاجانی گفت در این تالاب تولیدات اولیه و ثانویه با کاهش شدید همراه بوده و به عنوان مثال، فراوانی فیتوپلانکتون از ۶۶ میلیون در لیتر به هشت میلیون در لیتر رسیده و تعداد زئوپلانکتون‌ها از دو هزار و ۵۰۰ عدد به ۳۰۲ عدد در لیتر کاهش یافته است.
همچنین میزان کلروفیل «آ» که شاخص تولیدات غذایی محیط‌های آبی است، از ۵۰ میکروگرم در لیتر به حداکثر ۱۱ میکروگرم در لیتر کاهش یافته است.
این تغییرات بنیادین اکوسیستمی، تنوع جانوران آبزی تالاب انزلی را به شدت تحت تاثیر قرار داده و باعث شده تا تنوع جانوری آبزیان از تمام گروه‌ها در بخش‌های شرقی، مرکزی و سیاه‌کیشم به شدت کاهش پیدا کند و تنها در حوضچه غربی، طیفی از تنوع جانوری مشاهده شود.
هم‌زمانی این چالش‌ها با کاهش سطح آب دریای کاسپین نشان می‌دهد در صورت عدم اقدام سریع و کارشناسی، در آینده نه چندان دور عمق تالاب انزلی کمتر و کمتر شود و چرخه‌ای مخرب از گسترش ریزگردها در این منطقه آغاز شود.