بررسی دو مناظره انتخاباتی بین مسعود پزشکیان و سعید جلیلی نشان می‌دهد پزشکیان در مناظره اول به طور میانگین در هر ۶/۵ دقیقه و در مناظره دوم در هر ۱۳/۳ دقیقه، یک حدیث از نهج‌البلاغه یا آیه قرآن خواند. رقیب او، جلیلی، در مناظره اول سه بار و در مناظره دوم یک بار قرآن یا حدیث خواند.
خواندن احادیث و آیات به زبان عربی به وسیله پزشکیان، نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان، از رقابت‌های دور اول انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
پزشکیان در مناظرههای دور دوم انتخابات که در روزهای ۱۱ و ۱۲ تیر برگزار شد، همین رویه را ادامه داد.
افراط او در این زمینه کار را به جایی رساند که رقیبش، جلیلی، خطاب به او گفت: «نکاتی که آقای پزشکیان فرمودند، از اینکه احادیثی می‌خوانند و متبرک می‌شود خوب است ولی این احادیث را امام جماعت‌ها هم می‌خوانند.»
اصلاح‌طلبان برای پیروزی روی رای‌های خاموش حساب باز کردند؛ جمعیتی که به طور مشخص با جمهوری اسلامی موافق نیستند. اصلی‌ترین ویژگی جمهوری اسلامی، همان‌طور که از نامش پیداست، دخالت دین در سیاست است. با وجود این، نامزد مورد حمایت اصلاحات مدام در پاسخ به سوالات مجری برنامه از اقتصاد و فرهنگ گرفته تا سیاست داخلی و خارجی، از نهج‌البلاغه و قرآن نقل قول کرد.
مناظره اول، هر ۶/۵ دقیقه یک حدیث و آیه
پزشکیان در دور اول مناظرات مجموعا حدود ۶۷ دقیقه صحبت کرد. در این ۶۷ دقیقه او پنج نقل قول از نهج‌البلاغه، یک حدیث «غیر معتبر» و چهار آیه قرآن خواند. به عبارتی به طور میانگین، او حدودا هر شش و نیم دقیقه، یک حدیث یا آیه خواند.
عهدنامه با مالک‌اشتر- در دقیقه ۱۷ مناظره اول، پزشکیان بخشی از عهدنامه امام اول شیعیان با مالک اشتر را خواند که با «و إنما عماد الدين و جماع المسلمين» شروع می‌شود. در نقل قولی که پزشکیان مطرح کرد «توده‌های مردم» به عنوان ساز و برگ مالک اشتر معرفی شده است.
محل فرود شیطان- دو دقیقه بعد، در دقیقه ۱۹ مناظره، پزشکیان این بار از سوره شعرا، آیه‌های ۲۲۱ و ۲۲۲ را نقل کرد. در این دو آیه آمده است شیاطین در بین دروغ‌گویان فرود می‌آیند.
حق والی بر رعیت- دفعه بعد که نوبت به پزشکیان رسید، این بار در دقیقه ۳۶ مناظره، او از خطبه ۲۱۶ نهج‌البلاغه نقل قول کرد. این بخش نهج‌البلاغه به «حقوق میان والی و رعیت» اشاره کرده است.
حدیث نامعتبر- یک دقیقه و نیم بعد از خطبه نهج‌البلاغه، پزشکیان سراغ حدیثی رفت که بخشی از مسلمانان آن را معتبر نمی‌دانند.
او در دقیقه ۳۷ به حدیث «الملك يبقى مع الكفر و لا يبقى مع الظلم» اشاره کرد.
نامه به مالک اشتر- در دقیقه ۴۳، وقتی دوباره نوبت پزشکیان شد، او باز گریزی به نهج‌البلاغه زد و بخشی از نامه شماره ۵۳ امام اول شیعیان به مالک اشتر را خواند که درباره عهد‌نامه‌ها و وفای به قول و قرار است.
ماجرای پیمان از پیامبران- یک دقیقه بعد و در دقیقه ۴۴ مناظره، پزشکیان سراغ قرآن رفت و آیه‌های هفتم و هشتم سوره احزاب را خواند. این دو آیه درباره قول گرفتن خدا از پیامبران و وعده عذاب برای کافران است.
موعظه- هنوز ۱۰ دقیقه از قرآن خواندن پزشکیان نگذشته بود که در دقیقه ۵۲، پزشکیان باز سراغ نهج‌البلاغه رفت و خطبه ۱۰۵ آن را خواند.
این بخش از نهج‌البلاغه درباره وظایف امام، از جمله موعظه کردن است.
هلاکت خودکامگان- حدود یک ساعت، پزشکیان حدیث و آیه جدیدی نخواند تا اینکه در دقیقه ۱۱۶ مناظره، گریزی به حکمت شماره ۱۶۱ نهج‌البلاغه زد. بخشی که به هلاکت خودکامگان پرداخته است.
در راه خدا- پنج دقیقه بعد از نهج‌البلاغه، پزشکیان سراغ آیه ۶۹ سوره عنکبوت رفت. آیه‌ای که درباره پاداش خدا به کسانی است که به راه او رفته‌اند.
امام خلق- دفعه بعد که تریبون به پزشکیان رسید، حول و حوش دقیقه ۱۴۰ مناظره، او دوباره سراغ قرآن رفت و این بار آیه ۱۲۴ سوره بقره را خواند.
در این آیه آمده است که «امامت خلق» پاداشی بوده که خدا به ابراهیم داده است.
مناظره دوم، هر ۱۳ دقیقه یک حدیث و آیه
در مناظره دوم، پزشکیان به طور میانگین در هر ۱۳/۳ دقیقه از صحبت‌هایش، یک حدیث یا آیه قرآن خواند.
او در این مناظره که ۱۲ تیر ۱۴۰۳ انجام شد، با آیه ۸۰ سوره اسرا صحبت‌هایش را آغاز کرد.
این آیه به صورت دعا، از خدا خواسته حجتی برای کمک به او بفرستد.
صدای مسلمانان را بشنوید- پزشکیان تا میانه‌های مناظره دوم و دقیقه ۸۱، آیه و حدیث جدیدی نخواند اما در این دقیقه، حدیثی خواند که در آن از مسلمانان خواسته شده به درخواست کمک از سوی دیگر مسلمانان پاسخ دهند.
توجه به امور مسلمین- بلافاصله پس از حدیث قبلی، او حدیث دیگری خواند. موضوع این حدیث مثل مورد قبل، درباره کمک و همیاری بین مسلمانان بود.
خدا چه کسی را رحمت می‌کند- دو دقیقه از حدیث قبلی نگذشته بود که این بار پزشکیان به حدیث دیگری از امام اول شیعیان پرداخت. موضوع این نقل قول درباره این بود که «خدا کسی را که بداند از کجا، در کجا و به کجاست، رحمت می‌کند».
گردنم را می‌گذارم- در اواخر مناظره، پزشکیان آخرین حدیث خود را از خطبه ۱۶ نهج‌البلاغه خواند؛ «ذمتی بما اقول رهینه و انا به زعیم» که به فارسی یعنی: «آنچه مى‌گويم در عهده خویش مى‌دانم و خود آن را پای‌بندم.»
البته خود پزشکیان آن را این‌طور ترجمه کرد: «گردنم را در مقابل حرف‌هایم گرو می‌گذارم.»
جلیلی چه کرد؟
جلیلی در مناظره اول، دو بار از قرآن گفت و یک حدیث نامعتبر هم ارائه کرد. او در مناظره دوم فقط یک بار به احادیثی پرداخت که پزشکیان روایت کرده بود.
جلیلی در دقیقه ۴۶ مناظره اول، بخش‌هایی از آیه ۲۹ سوره اعراف و آیه۲۷ سوره حدید را خواند.
او در دقیقه ۹۹ نیز اشاره‌ای به آیه ۹۷ سوره نساء کرد.
در اواخر مناظره و دقیقه ۱۲۳ هم حدیث نامعتبر «الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق» را خواند که به معنی این است که راه‌های رسیدن به خدا به تعداد خلایق است.
قرآن خواندن و حدیث گفتن کسی مثل جلیلی عجیب نیست. عنوان پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد او «سیاست خارجی پیامبر اسلام» و رساله دکتری‌اش «بیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن» بوده است.
در رقابت این دو، این ظاهرا پزشکیان است که به دوران دهه ۶۰ بازگشته و آرمانش حکومت امام اول شیعیان است.
نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان در آخرین مناظره رو به دوربین گفت: «امام من حضرت علی است و تا زنده هستم، همان ایده و روش را ادامه خواهم داد.»
این اشاره او چندان بیراه هم نیست. او وقتی در دانشگاه مسئولیت داشت، کلاس‌های تفسیر نهج‌البلاغه برگزار می‌کرد. علاقه او به امام اول شیعیان که حالا می‌خواهد دولتی بر پایه آموزه‌های او تشکیل دهد، شاید از زمانی آغاز شده که به گفته خودش حجاب اسلامی را الزامی کرد؛ آن هم زمانی که هنوز قانونی برای حجاب اسلامی در جمهوری اسلامی تصویب نشده بود.