صندوق بازنشستگی و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی از محل پول بازنشستگان، برای «زائران اربعین» کانکس و امکانات رفاهی تهیه کردهاند. بانک مرکزی نیز رانتی ارزی به ارزش بیش از چهار هزار میلیارد تومان در اختیار این افراد قرار داده و میان آنان توزیع کرده است.
در قانون بودجه، در ردیفهای جداگانه، میلیاردها تومان برای توسعه «راهپیمایی اربعین» اختصاص داده شده است و در نهایت، مقام مسئول در دولت ابراهیم رئیسی اعلام کرده است در دولت سیزدهم طی ۳۳ ماه حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان فقط برای توسعه زیرساختها هزینه شده است.
این حاشیه اقتصادی مهمترین جریان تبلیغاتی جمهوری اسلامی (راهپیمایی اربعین) است.
توسعه زیر ساخت با ۱۲ هزار میلیارد تومان
دو روایت مختلف درباره هزینهکرد دولت رئیسی در موضوع اربعین وجود دارد:
دهم تیر ۱۴۰۳، حسین بهرامنیا، استاندار ایلام گفت در ۳۳ ماه دولت سیزدهم جمعا ۱۱ هزار میلیارد تومان در بخشهای مختلف زیرساختی برای تسهیل تردد زائران اربعین هزینه شده است.
حدود یک ماه بعد و در نهم مرداد ۱۴۰۳، مجید میراحمدی، معاون وزیر کشور و رییس ستاد مرکزی اربعین، در برنامه گفتوگوی ویژه خبری صدا و سیما گفت: «بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان در دولت سیزدهم برای توسعه زیرساختهای اربعین هزینه شده است.»
به این ترتیب در کمتر از یک ماه، عدد بودجه بیش از یک هزار میلیارد تومان تغییر کرد.
عملکرد رسمی دولت سیزدهم ۳۶ ماه طول کشید اما در واقع این دولت همان ۳۳ ماه و برابر دو سال و ۹ ماه فعالیت کرد. ۱۲ هزار میلیارد تومان در ۳۳ ماه یعنی این دولت به طور میانگین هر ماه حدود چهار هزار و ۵۰۰ تومان و سالانه حدود ۵۳ هزار تومان به ازای هر شهروند ایرانی، فقط برای توسعه زیرساختهای اربعین هزینه کرده است.
بودجه سال ۱۴۰۳
در قانون بودجه سال جاری، اعتبارات متفاوتی برای برگزاری راهپیمایی اربعین به دستگاههای مختلف اختصاص داده شده است.
در جدول شماره ۷-۱، به وزارت کشور زیر عنوان تامین زیرساختها و هزینههای پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین، ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار داده شده است.
در جدول شماره ۹، برای تکمیل و توسعه زیرساختهای استانهای غربی و جنوب غربی مرتبط با مراسم اربعین، ۳۸۰ میلیارد تومان در ردیف اعتبارات متفرقه اختصاص داده شده است.
در همین جدول، ۵۰۴ میلیارد تومان هم اعتبار هزینهای برای کمک به تامین زیرساختها و هزینههای پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین اختصاص داده شده است.
۲۰۰ میلیارد تومان نیز برای کمک به کمیته هماهنگی و توسعه تسهیلات و خدمات اربعین در عراق و کمک به موسسه «بحر نجف اشرف»، به ستاد بازسازی عتبات در موضوع اربعین اختصاص داده شده است.
همچنین در جدول ۱۲ (تبصره ۱۳)، ۲۰ میلیارد تومان به ستاد اربعین برای فعالیت دینی و مذهبی اختصاص داده شده است.
وزارت کار و صندوق بازنشستگی
همه هزینههای اربعین در قوانین بودجه درج نمیشود و دستگاههای مختلف نیز مستقلا مبالغی را برای برگزاری این راهپیمایی اختصاص میدهند.
مرداد امسال، شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان ایران سندی در خصوص مصوبات اولین جلسه کارگروه مسئولیت اجتماعی وزارت کار منتشر کرد.
این سند نشان میداد این کارگروه مصوب کرده ۲۵۰ میلیارد تومان از محل منابع صندوقهای بازنشستگی زیرمجموعه وزارت کار برای برگزاری راهپیمایی اربعین هزینه شود.
در موردی دیگر، وبسایت رویداد ۲۴ در ۲۱ مرداد ماه فاش کرد ابوالفضل شاهعلی، مدیرعامل هلدینگ عمران و ساختمان صندوق بازنشستگی کشوری (صبا عمران)، در نامهای خطاب به معاونت صندوق بازنشستگی درخواست کرده از محل درآمد حاصل از فروش املاک این هلدینگ، چهار میلیارد تومان بودجه به پروژه «تجهیز موکب اربعین» اختصاص داده شود.
این ریختوپاشها در هر مجموعه، بخش بزرگی از بودجه مراسم اربعین را تامین میکند.
رانت ارزی چهار هزار میلیارد تومانی
علاوه بر بودجههای رسمی، غیررسمی و جزیی و کلی، یک رانت دیگر راهپیمایی اربعین، «ارز اربعین» است.
بانک مرکزی هر سال برای این مراسم ارز دولتی به زائران اختصاص میدهد.
از هفتم مرداد تا سوم شهریور، هر شرکتکننده در این راهپیمایی میتواند ۲۰۰ هزار دینار عراق را به قیمت دولتی خریداری کند.
یکصد دینار عراق در بازار آزاد حدود چهار هزار و ۴۲۰ تومان است اما به صورت دولتی حدود سه هزار و ۶۷۰ تومان عرضه میشود. یعنی ۲۰۰ هزار دینار عراق به قیمت آزاد حدود هشت میلیون و ۸۴۰ هزار تومان و به صورت دولتی حدود هفت میلیون و ۳۴۰ هزار تومان است.
اختلاف این دو، یکونیم میلیون تومان است؛ یک حاشیه سود ۱۷ درصدی فقط در یک خرید و فروش ارز.
متقاضیان برای دریافت ارز اربعین و وام، باید در سامانه «سماح» ثبتنام کنند.
ستاد مرکزی اربعین در اطلاعیه شماره ۹ خود اعلام کرده است تا ۲۶ مرداد ۱۴۰۳، حدود دو میلیون و ۷۵۰ هزار نفر در این سامانه ثبتنام کردند.
با توجه به تعداد ثبتنام کنندگان در سماح و رانت ارزی یکونیم میلیون تومانی، در واقع بانک مرکزی برای اربعین تاکنون چیزی حدود چهار هزار و ۱۳۰ میلیارد تومان رانت ارزی ایجاد کرده است.
وام اربعین
بانکها هر سال به مناسبت راهپیمایی اربعین، یک وام هم اختصاص میدهند. مبلغ این وام سال گذشته برای زائران هوایی ۱۰ میلیون تومان و برای زائران زمینی پنج میلیون تومان بود.
امسال بانک ملی مبلغ وام را ۱۰ میلیون تومان اعلام کرده است.
برای اکثر وامهای اربعین یک دوره تنفس شش ماهه نیز در نظر گرفته شده و گیرندگان تسهیلات میتوانند پرداخت اقساط آن را پس از شش ماه آغاز کنند.