عباس عراقچی با ۲۴۷ رای موافق از مجموع ۲۸۸ نماینده حاضر در جلسه رای اعتماد به وزیران پیشنهادی مسعود پزشکیان، رسما وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی شد. او نام برنامهاش برای وزارت امور خارجه را «فراگیر، فعال و اثرگذار» گذاشته است.
عراقچی پس از رسیدن به وزارت، خبرگزاری کیودوی ژاپن را برای اولین مصاحبه خارجی خود انتخاب کرد.
وزیر امور خارجه و سفیر سابق جمهوری اسلامی در ژاپن، با اشاره به اولویتهای سیاست خارجی ایران در آینده گفت: «دولت جدید توسعه روابط با شرق آسیا را هدفی محوری دانسته و بر جایگاه برجسته ژاپن در این زمینه تاکید دارد.»
عراقچی با اشاره به ابتکارات ژاپن در سال ۲۰۱۹ در زمینه تلاشها برای رفع تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی گفت: «ما باید از موانعی که مانع منافع متقابل میشوند، عبور و نیازهای حیاتی خود را اولویتبندی کنیم.»
به گفته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، با ارزیابی جامع چشمانداز فعلی، میتوان یک «مشارکت سازنده برای پیشبرد پیشرفت و رفاه ملتها» ایجاد کرد.
او همچنین گفت: «با توکیو برای رسیدگی مشترک به بحران منطقه همکاری خواهیم کرد. ژاپن میتواند به میادین نفتی ایران بازگردد و به توسعه تولید نفت خود کمک کند.»
آغاز وزارت در دولت چهاردهم
عراقچی روز ۲۸ مرداد ۱۴۰۳، در نطق دفاع از خود در مجلس، صحبتهایش را با تایید نظرات علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی درباره روابط خارجی آغاز و تاکید کرد سیاست خارجی همان سیاستهای خامنهای خواهد بود.
او در اردیبهشت ۱۳۹۲ به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه انتخاب شد و چهار ماه در این سمت بود. پس از آن برای چهار ماه معاون حقوقی و بینالمللی وزیر امور خارجه وقت بود.
از بهمن سال ۱۳۹۶، عراقچی در دولت حسن روحانی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه شد.
در دولت روحانی، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، از همان ابتدا و از مهر ۱۳۹۲، عراقچی را عضو تیم مذاکره کننده با ۵+۱ کرد.
زوج ظریف و عراقچی در دولت روحانی به نماد برجام تبدیل شدند.
سال ۱۴۰۰ و پس از پایان دولت دوازدهم، عراقچی به سمت ریاست شورای راهبردی سیاست خارجی، از جمله شوراهای زیرمجموعه بیت رهبر جمهوری اسلامی منصوب شد.
پیشتر و در زمان مذاکرات برجام، شایعاتی درباره نزدیکی عراقچی به خامنهای در تیم مذاکرهکننده شنیده میشد.
در جریان انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳، تصویری از نماز جماعت پزشکیان و ظریف که در آن به عراقچی اقتدا میکنند، مورد توجه رسانهها قرار گرفت.
رفع شرافتمندانه تحریمها
عراقچی پیش از رای اعتماد گفته بود: «مقام معظم رهبری به صراحت فرمودند اولویت ما خنثیسازی تحریمهاست ولی ما میتوانیم تحریمها را با استفاده از ابزارهای شرافتمندانه رفع کنیم. بنابراین این تکلیف وزارت امور خارجه دولت چهاردهم خواهد بود.»
در دولت چهاردهم، یکی از بزرگترین چالشهای وزارت امورخارجه و کل مجموعه جمهوری اسلامی تحریمهاست. تحریمهایی که ظریف در دولت روحانی کوشید آنها را رفع کند. با این حال ماجراجوییهای سپاه پاسداران از یک سو و روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا از سوی دیگر، تلاشهای او را بیثمر ساخت.
در پایان دوره مسوولیت، ظریف مصاحبهای انجام داد. او در آن مصاحبه وقتی خبرنگار پرسید از صفر تا صد سیاست خارجی در این هشت سال، چقدر دست محمدجواد ظریف بود، پاسخ داد: «صفر.»
ظریف پیشتر هم در مصاحبهای لو رفته به غلبه قاسم سلیمانی و آنچه او «میدان» نامید در سیاست خارجی جمهوری اسلامی پرداخت.
او بارها مستقیم و غیرمستقیم اعلام کرد سپاه پاسداران و نهادهای خارج از دولت، چوب لای چرخ وزارت امور خارجه در زمینه رفع تحریمها گذاشتند.
در انتخابات هم کلیدواژه «کاسبان تحریم» از سوی حامیان پزشکیان دوباره مطرح شد.
چین و روسیه و مذاکرات فرسایشی
وزیر جدید امور خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرده به قانون اقدام راهبردی مجلس پایبندی کامل خواهد داشت.
این همان قانونی است که ظریف در مبارزات انتخاباتی آن را مانع بازگشت آمریکا به برجام معرفی کرد.
پزشکیان هم بارها به تصویب آن معترض شده است.
رابطه با گروههای مسلح دشمن اسرائیل و سیاست نگاه به شرق، از جمله سیاستهای ترسیمی خامنهای در زمینه سیاست خارجی است.
عراقچی در دفاع از برنامههای خود اعلام کرده که چین، روسیه و دیگر کشورهایی که در زمان تحریم همراه جمهوری اسلامی بودند، در اولویت سیاست خارجی او خواهند بود.
قرارداد بلندمدت با چین و روسیه، هر دو با نظر شخص خامنهای منعقد شدند. در مورد قرارداد چین، خامنهای علی لاریجانی را مامور انعقاد قرارداد کرده بود.
در زمینه حمایت از گروههای فلسطینی هم عراقچی اعلام کرده است حمایت از «محور مقاومت» و فلسطین از اساس، سیاست خارجی ایران است و همین رویه را ادامه خواهد داد.
اگر عراقچی و برنامههایش با سیاستهای ترسیم شده از سوی خامنهای زاویهای داشت، مجلس شورای اسلامی که ۵۶ درصد نمایندگان آن اصولگرا هستند، با ۲۴۷ رای به او اعتماد نمیکردند.
پزشکیان، معاون پارلمانی او و فعالان اصلاحطلب نیز بارها تاکید کردهاند همه وزیران هماهنگ با خامنهای و با تایید او انتخاب شدهاند.
در این شرایط، بیش از آن که برنامههای عراقچی اهمیت داشته باشد، به نظر رویکرد خامنهای اهمیت دارد و اگر او بخواهد سیاست خارجی را مثل دوره روحانی هدایت کند، عراقچی میتواند مجری خوبی برای اجرای سیاستهایش باشد.
او از جهاتی از ظریف هم برای خامنهای مطلوبتر است. نباید فراموش کرد که عراقچی پس از اتمام کار دولت دوازدهم، از سوی خامنهای در شورای راهبردی سیاست خارجی منصوب شد.